نشریه گنجینه دارالفنون
پیاپی 16 (زمستان 1400)

تعلیم تربیت اسلامی، جوانگرایی، شایسته سالاری و تحول خواهی از جمله محورهای فعالیت و تلاش های 42 سال گذشته محمود فرشیدی، این پیشکسوت تعلیم و تربیت است. فرشیدی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی مسیولیت های فرهنگی، علمی و آموزشی متعددی داشته که از آن جمله ریاست صدا و سیمای کرمان، مدیریت کل آموزش وپرورش استان های کرمان و آذربایجان شرقی و سکانداری وزارت آموزش وپرورش در دو سال اول دوره ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد است.فرشیدی با دغدغه تلاش برای تحقق تعلیم و تربیت اسلامی،از اوایل انقلاب اسلامی، اقدام به تاسیس کانون تربیت اسلامی و به تبع آن یکسری از مدارس اسلامی در دوره های مختلف تحصیلی کرد و طی چند دهه گذشته، با همکاری جمعی از نیروهای مومن و انقلابی، به تلاش های فرهنگی و آموزش خود شکل و سامان منظم و گسترده داده است.همراه با سردبیر فصل نامه دارالفنون به گفت وگو با ایشان نشستیم تا از تجربیات، تلاش ها، برنامه ها و فراز و نشیب های دوران خدمت خود و مسایل و مشکلات آموزش وپرورش بگوید. باهم متن کامل این گفتگو را پی می گیریم.

با تاسیس دارالفنون در سال 1268 ه . ق، و ورود معلمان و اساتید خارجی، مطابق قراردادی که با آن ها بسته شده بود، تالیف و تدریس از وظایف اساتید خارجی بود که در فهرست تعهداتشان ضبط و ثبت شده بود. نخستین گروه این اساتید که کار را شروع کردند متن درس خود را به زبان فرانسه تهیه کرده و در اختیار مترجم قرار می دادند. در کلاس هم همان متن را مورد بحث قرار می دادند و مترجم آن را ترجمه می کرد. محتوای هر درسی که آماده و ترجمه شده بود به چاپخانه ارسال و به سرعت چاپ و نشر می شد. این زمینه ای برای تدوین کتاب های درسی دارالفنون بود که در این مقاله به صورت مختصر به آن پرداخته می شود.

تربیت نیروی انسانی به عنوان مرکز توسعه و پیشرفت هر کشوری، از طریق استقرار نظام تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش کارامد میسر خواهد شد و کارآمدی نظام تعلیم و تربیت موکول است به کارآمدی معلمین و مربیان. از این رو همواره تربیت معلم یکی از دغدغه های نظام های سیاسی بوده است. تجربه بیش از یک صد سال تربیت معلم در ایران معاصر هم حاکی از آن است که در طول شش دهه قبل از انقلاب اسلامی و چهار دهه پس از آن برخی رویکردها و جهت گیری ها یکسان و البته برخی سیاست گذاری ها هم متفاوت بوده است. توجه به بعد مهارتی تربیت و معلم و ضرورت استقرار نظام پذیرش و گزینش خاص و یاددهی برخی دروس به دانش آموز معلمان پسر و دختر و قرار گرفتن دروسی از قبیل اصول علم اخلاق و اخلاق آموزگاری تا درج کلید واژه های معلم صالح و ذی فن و آگاه، بیانگر سیر تحول رویکردی به مقوله تربیت معلم است. سرعت تغییرات ناظر به عنوان ساختار های متولی تربیت معلم مورد نیاز جامعه، گویای آن است که انتظارات جامعه و دولتمردان و نیز سرعت تحولات جامعه همواره منجر به اصلاح عناوین و در ذیل آن ها اصلاح رویکرد و رویه ها بوده است که این تغییرات به خصوص در عرصه ساختارهای تربیت معلم نمود بیشتری دارد.این مقاله از نوع کتابخانه ای و به شیوه توصیفی با استناد به صورت مذاکرات و مصوبات شورای عالیمعارف /فرهنگ/ آموزش و پرورش در دو قسمت تهیه شده است که در این شماره قسمت اول آن ارایه می شود.

نشریات و مجلات از دیرباز در روشنگری و تنویر افکار عمومی بسیار حایز اهمیت بوده، تا آنجا که راه مناسبی برای بروز افکار متجددین جامعه و تعلیم اذهان و مخاطبان آنان نیز بوده است. در همین راستا مجلاتی چون «اصول تعلیمات» و بعدها مجله «اصول تعلیم» توسط افرادی چون ابوالحسن فروغی برای اصلاح اخلاق و تکمیل علوم و تجدید ادبیات در عصر خود به طبع و چاپ رسید. در این مقاله شرحی از چگونگی نوشتار و اهداف نشر این مجله را می خوانیم.

چالش گرمایش و سرمایش مدارس و در کل پشتیبانی و تدارکات مدارس دولتی، یکی از مواردی بوده که بر فرایند آموزش تاثیر داشته است. بررسی این اسناد مرتبط م یتواند نحوه ساختار و فرایند حوزه پشتیبانی این مسائل در آن دوران را به ما نشان دهد. در ذیل به بررسی تعدادی از اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در موضوع وضعیت گرمایشی مدارس ارائه می شود.